معرفی فرقه ‏های یهودی

بسم الله الرحمن الرحیم

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

معرفی فرقه ‏های یهودی

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

آنچه در این مقاله خواهید خواند بررسی فرقه های مشهور یهودیت است که سابقه تاریخی دارند و الا اخیرا این فرقه ها تعدد بسیاری یافته اند که از شمار خارجند این مقاله خلاصه ای است از کتاب " آشنایی با ادیان بزرگ تالیف  حسین توفیقی انتشارات "سمت" امید واریم که مفید واقع گردد.

همه دینها پس از اندک زمانی فرقه‏ های متعدد پیدا می‏ کنند. مسائل اجتماعی و تنوع‏ مشربها، فرقه‏ ها را پدید می‏آورد.برخی از این فرقه‏ ها نیرومند و برخی ناتوانند،همچنین‏ فرقه‏ هایی پر جمعیت و فرقه‏هایی کم جمعیت هستند.
 

فرقه‏ های شناخته شده یهود پس از بازگشت از بابل پدید آمده‏اند و درباره فرقه‏های‏ قدیمتر اطلاع چندانی در دست نیست.

1.     فریسیان‏:

کلمه فریسی در عبری،به معنای عزلت طلب است.این لقب بر جدایی و امتیاز آنان‏ دلالت دارد.این فرقه دو قرن قبل از میلاد پدید آمد و تاکنون هم اکثریت یهودیان از آن‏ هستند.اصل این فرقه به فرقه حسیدیم(به معنای پارسایان) بر می‏ گردد. فرقه حسیدیم‏ سه یاچهار قرن قبل از میلاد برای زدودن آثار بت‏پرستی و انحراف میان یهودیان پدیدآمد.آنان در جنگهای مکابیان شرکت داشتند و در راه دین جانبازی کردند و شهید شدند.

در قرن هجدهم نیز موج تازه‏ای به نام حسیدیم میان یهودیان شرق اروپا پیدا شد که ازاین حرکت الهام می‏ گرفت.

فریسیان یک قرن قبل از میلاد از میان حسیدیم برخاستند.آنان از نظر فکری با صدّوقیان تضاد و مخالفت روشنی داشتند.این فرقه خدا را از جسم و صفات جسمانی‏ منزه می‏دانست.همچنین در مسائل مربوط به اراده آدمی راه میانه‏ای را پذیرفته بود و نیز رستاخیز مردگان و دادگاه عدل الهی را می‏پذیرفت و به عبادت از قبیل نماز و غیره‏ اهمیت می‏داد.فریسیان در جامعه یهود موقعیت خوبی به دست آوردند و اکثریت تابع‏آنان شدند.

فریسیان علاوه بر عهد عتیق که تورات مکتوب نامیده می ‏شد، به تورات شفاهی نیزمعتقد شدند.تورات شفاهی گفته ‏های حکیمانه دانشمندان یهود است که به عقیده آنان‏ نسل به نسل از زمان حضرت موسی(علیه السلام)برای قوم یهود باقی مانده است.این گفته ‏ها در فاصله قرن دوم تا پنجم میلادی، در کتابی بسیار بزرگ به نام تلمود جمع آوری شده و زیربنای فکر و اعتقاد بنی ‏اسرائیل قرار گرفته است. پس از این،در باب آن سخن خواهیم گفت.

فریسیان دارالعلم های مختلفی تشکیل دادند و اوقات خود را صرف مطالعه در دقایق‏ تورات کردند و نکته ‏های تازه‏ای به دست آوردند. به عقیده آنان در تورات حتی یک‏ حرف کم یا زیاد یا بی‏ مورد و فاقد معنا و مقصود نیست، بلکه درون هر حرف و کلمه ‏ای‏ اسراری نهفته و رموزی خفته است.

امور داخلی یهود در فاصله بازگشت از بابل تا خرابی دوم شهر قدس در دست حاخام های فریسی و گاهی صدّوقی بود.همچنین آنان با حضرت عیسی مسیح(علیه السلام)بسیار مخالف بودند و برای تصلیب او تلاش کردند.نام فریسیان به تکرار،در اناجیل چهارگانه‏ آمده است.

2.     صدّوقیان‏:

نام این فرقه به صادوق بن اخیطوب که از طرف حضرت داوود(علیه السلام) به کهانت منصوب‏ شده بود،مربوط می‏ شود(کتاب دوم سموئیل 8:17 و 15:24). این منصب در عصر حضرت سلیمان(علیه السلام) نیز برای صادوق باقی ماند(کتاب اول پادشاهان 2:34). کاهنان‏ بنی صادوق در کتاب حزقیال مورد تعریف و تمجید قرار گرفته‏ اند و امانت داری آنان‏ ستوده شده است(حزقیال 44:15).

صدّوقیان به جای نماز،برای قربانی اهمیت ویژه ‏ای قائل بودند. بسیاری از کاهنان‏ هیکل سلیمان و خاخام های سنهدرین از این فرقه برخاستند. روابط آنان با والیان رومی‏ نیز خوب بود.

صدّوقیان بر خود لازم می ‏دیدند سنت های گذشته را حفظ کنند و با تجدید نظر و تفسیر به رأی فریسیان و آداب و عادات آنان مخالفت می‏ ورزیدند. آنان قائل به جسمانیت خدا بودند و می‏ گفتند قربانی و هدایایی که در راه خدا می ‏دهیم، مانند چیزهایی است که به‏ یک پادشاه یا حاکم بشری داده می‏ شود. صدوقیان جاودانگی نفس و قیامت را انکار می ‏کردند و می ‏پنداشتند سزای نیکی و بدی در همین دنیا داده می ‏شود و در مورد اراده‏ انسانی به اختیار مطلق معتقد بودند.

صدوقیان مانند فریسیان با حضرت مسیح(ع)مخالف بودند و نام آنان به تکرار در اناجیل چهارگانه آمده است.پس از خرابی اورشلیم در سال 70 م.دیگر اثری از این‏ فرقه باقی نماند.

3.     سامریان‏:

نام سامریان از منطقه ‏ای به نام سامره می‏آید که در زمان تجزیه سرزمین فلسطین پس ازحضرت سلیمان(علیه السلام)، مرکز کشور اسرائیل بود.این فرقه پس از بازگشت از اسیری بابل‏ پدید آمد و برخی معتقدند که نژاد آنان اسرائیلی نیست و احتمالا مخلوطی از اسرائیلی و آشوری است.

این فرقه بسیار کوچک تنها پنج سفر تورات و کتاب یوشع را می ‏پذیرد و 33 کتاب‏ دیگر عهد عتیق را رد می‏ کند. همچنین تورات این فرقه با تورات رایج اندکی اختلاف‏ دارد و زبان سامری نیز با زبان عبری متفاوت است که البته این تفاوت اندک آن را ازعبری بودن خارج نمی‏ کند.

سامری ها به قداست کوه جرزیم در نزدیکی شهر نابلس اعتقاد دارند و آن را قبله خودمی‏دانند و می‏ گویند قبله حضرت موسی(علیه السلام) نیز همان بوده است،ولی حضرت داوود(علیه السلام) از پیش خود،مکان معبد سلیمان(مسجد الاقصی) را قبله معرفی کرده است.

این فرقه به مسائل مذهبی توجه مخصوصی دارد و مراسم ویژه‏ای انجام می ‏دهد.

4.     اسنیان‏:

ریشه کلمه اسنی احتمالا به معنای شفا دهنده است،به این معنا که آنان در اندیشه شفای‏ روان خود بوده‏اند.در وجه تسمیه این کلمه، احتمالات دیگری(مانند تعمید دهنده) نیز وجود دارد.

این گروه حدود دو قرن پیش از میلاد به وجود آمدند و با خراب شدن اورشلیم، آنان‏ نیز مانند صدوقیان و بعضی فرقه ‏های دیگر از بین رفتند و جز نامی از ایشان باقی نماند، تا اینکه نیم قرن پیش به سال 1947،برخی آثار مکتوب آنان همراه با نسخه‏هایی از عهد عتیق که تحریر کرده بودند،در غارهای فلسطین در کرانه بحر المیّت به دست آمد و مقداری از نقاط ابهام مربوط به اعتقادات و جامعه آنان حل شد.

اسنیان مالکیت فردی را قبول نداشتند و به ازدواج روی خوشی نشان نمی‏ دادند.در روز چندین بار غسل می‏کردند و به این منظور حوض های بزرگی ساخته بودند که در اکتشافات اخیر، آن ها را از زیر خاک بیرون آورده‏ اند. هنگام طلوع فجر از خواب‏ برمی ‏خاستند و پس از عبادت تا ظهر به کار مشغول می‏ شدند، سپس دست از کار می ‏کشیدند و به طور دسته جمعی ناهار می‏خوردند و همین طور شام آنان دسته جمعی بود.

روز شنبه به طور کلی از کار دست می‏ کشیدند و به عبادت و تفکر و مطالعه تورات‏ می ‏پرداختند.

گفته می‏ شود قبله آنان خورشید بود، نه معبد سلیمان و ظاهرا آن را از میترا پرستان‏ گرفته بودند.

سطح معلومات آنان در زمینه تفسیر و عرفان بالا بود و افرادشان نیز در حدود قرن‏ اول میلادی 4000 نفر گزارش شده است که با در نظر گرفتن محدودیت های عضوگیری در آن جامعه،عددی بزرگ به نظر می‏ آید.

به عقیده برخی دانشمندان،افکار این فرقه زیربنای مسیحیت فعلی گردید.حتی‏ ممکن است اعضای این فرقه همگی مسیحی شده باشند.گفته می ‏شود یحیی بن زکریا (تعمید دهنده) نیز از آنان بوده است. بیابان‏گردی آن حضرت به قول اناجیل (و نیزاحادیث اسلامی) می‏ تواند شاهدی بر این موضوع باشد.

5.     قانویان‏:

کلمه قانوی که در لغت به معنای غیور و متعصب است،بر گروهی اطلاق می شد که با شدت تمام با استیلای رومیان بر فلسطین مخالفت می ‏کردند. آنان معمولا خنجری در زیر لباس خود مخفی می‏ کردند و در فرصت مناسب هواخواهان رومیان را از پای در می‏ آوردند. بیگانگان آنان را از فرقه ‏های دیگر مشخص می‏ کردند و خطر آنان را جدی‏ می‏گرفتند. چنین به نظر می‏رسد که این عده از نظر سایر اعتقادات خود با فریسیان‏ تفاوتی نداشتند.

6.     قارئونیان‏:

قارئون از کلمه «قرأ»در عربی و عبری می‏آید که در مقابل تفسیرهای تکلف ‏آمیز فریسیان، به قرائت کتب آسمانی اشاره دارد.

این فرقه که پس از ظهور اسلام پدید آمده است، با تلمود(تورات شفاهی) مخالفت‏ می‏کند و بر معنای ظاهری تورات تعصب می‏ورزد و همواره با فریسیان درگیری داشته‏ است. رهبر آنان در ابتدا یک ربانی یهودی به نام عنان بود که با ابوحنیفه معاشرت‏ داشت و اصطلاحات فقه اسلامی را از وی آموخت. وی در عصر منصور دوانیقی در بغداد این فرقه را بنیاد نهاد. سپس فردی به نام بنیامین نهاوندی آن مکتب را در ایران آن‏ روز ترویج کرد و تغییراتی در آن داد و نام قارئون (در عبری قرائیم یعنی قرائت کنندگان) را به جای عنانیه بر آن نهاد.

در قرون گذشته اکثر قارئون در جهان اسلام زندگی می‏ کردند. اکنون آنان در اسرائیل، روسیه ، اوکراین و کشورهای دیگر به سر می ‏برند. نام شبه جزیره کریمه(Crimea) در اوکراین از عنوان فرقه قرائیم گرفته شده است. دانشمندان بزرگی از قارئون برخاسته‏ اند که مباحث آنان در الهیات یهودی توجه محققان را به خود جلب کرده است. آنان در مباحث خود از اصطلاحات اصول فقه حنفی بهره می‏ گیرند.

7.     دونمه‏:

نام فرقه دونمه به ترکی استانبولی به معنای "مبدل شده" است و در بعضی اوقات به آنان‏ شبتین می‏گویند که به شبتای صبی ، مؤسس گروهشان نسبت داده می‏ شود.

نامبرده به سال 1626 در شهر ازمیر (غرب ترکیه) به دنیا آمد و پس از مطالعه و بررسی الهیات و عرفان یهودی کم کم مدعی شد که مسیحای یهود است و برای نجات‏ آنان آمده است. برخی یهودیان اروپا و ترکیه و خاورمیانه دعوتش را پذیرفتند و گروه‏ بی‏شماری نزد او گرد آمدند.

وی که خود را از نخستین فرزند خدا می ‏نامید،گفت در سال 1666 قیام خواهد کرد. وی قبل از رسیدن موعد مذکور به اورشلیم و قاهره رفت. در آن ایام یهودیان از خوشحالی به جشن‏ و شادی پرداختند و شعار می‏ دادند:«زنده باد مسیح پادشاه» و «زنده باد سلطان صبی ».

شبتای صبی در سال 1666 به جای آنکه به اورشلیم مسافرت کند، به استانبول رفت و بلافاصله از طرف پادشاه عثمانی دستگیر شد و در روز 16 سپتامبر 1666 او را به حضور پادشاه آوردند و از او خواستند مسلمان شود.وی پس از پذیرفتن اسلام،نام خود را به‏ محمد افندی تغییر داد و با یک بانوی مسلمان ازدواج کرد.

وی همچنین بسیاری از پیروان خود را به پذیرش اسلام ترغیب نمود،ولی باز هم‏ بسیاری از یهودیان او را مسیحا می ‏دانستند.آنان در توجیه این مسأله می‏ گفتند که تنها شبحی از شبتای مسلمان شده و خود او برای یافتن ده قبیله گم شده بنی اسرائیل به آسمان‏ رفته است و به زودی ظهور خواهد کرد. و یکی از فعالان این مرام می گفت: همان گونه که‏ موسی در کاخ فرعون پرورش یافت،لازم بود که مسیحا در کاخ سلطان عثمانی بماند تا بتواند نفوس گم گشته اسلام را نیز نجات دهد.

شبتای صفت مسیحایی خویش را نگه داشت و مجاز بود به عنوان تبلیغ اسلام میان‏  یهودیان ، با آنان تماس بگیرد. وی فرقه ‏ای پدید آورد که اعضای آن بی‏درنگ به رسم‏ مسلمانان عمامه بر سر گذاشته، پیرو آداب اسلامی شدند و به بازگشت سریع شبتای به‏ عنوان منجی حقیقی بنی ‏اسرائیل امیدوار ماندند.

مرگ وی به سال 1676 اتفاق افتاد و برادرش اتباع او را دور خود جمع کرد.پس از آن،اتباع این فرقه در ظاهر به سنن اسلامی و در باطن به سنن یهودی عمل می‏کردند اکنون چند هزار نفر از آنان در ترکیه یافت می‏ شوند.

8.     انتظار ظهور مسیحا:

اندیشه انتظار مسیحا ماهیتا یهودی است. اقوام عصر قدیم، بر اثر نومیدی از وضع موجود و بی‏ توجهی به آینده، به گذشته خویش می ‏بالیدند و کمال شادکامی اجتماعی و ملی را در آن می‏ دیدند. گونه ‏ای از این گذشته گرایی را چکامه سرایان یونانی و رومی، هزیود (Hesiod)و اوید(Ovid)ماهرانه ترسیم و توصیف کرده‏اند. این دو تن برای جهان پنج‏ دوره و پنج نژاد پیاپی قائل شدند و گفتند: انسان ها در نخستین دوره که عصر زرین نامیده‏ می‏ شود، شادمان و به دور از درد و رنج، بی‏کشت و کار از محصولات زمین بهره‏ می‏ برند. مردن ایشان نیز به شکل خواب بی ‏رؤیایی بود که طی آن به بزم فرشتگان‏ نگهبان جهان پر می‏کشیدند.در سوی دیگر این طیف،واپسین دوره یا عصر آهنین وجود داشت که از همه آشفته ‏تر بود و آن دو چکامه سرا در آن دوره روزگار می‏ گذراندند.

یهودیان نیز به عنوان قومی دیندار و معتقد به اینکه جهان را موجودی خوب و کامل‏ آفریده است،کمال را در آغاز آفرینش قرار می‏ دادند و می‏ گفتند نخستین انسان که‏ مستقیما به دست خدا آفریده شده است،لزوما باید کامل و کامروا باشد.با این وصف، یهودیان کامیابی و فضیلت را نه در دوران طلایی گذشته، بلکه در آینده و واپسین روز می ‏جویند. این عبارت کتاب مقدس میان یهودیان رایج بود:«اگر چه ابتدایت صغیر بود،عاقبت تو بسیار رفیع می‏ گردد»(ایوب 8:7).

یهودیان پس از نخستین ویرانی شهر قدس، همواره در انتظار یک رهبر الهی فاتح‏ بوده‏اند که اقتدار و شکوه قوم خدا را به عصر درخشان داوود و سلیمان برگرداند.

شخصیت مورد انتظار ماشیح(مسح شده)خوانده می ‏شد. ماشیح لقب پادشاهان‏ بنی‏ اسرائیل بود؛ زیرا بر اساس یک سنت، پیامبران در حضور جمع، اندکی روغن بر سر آنان می‏ مالیدند و بدین شیوه نوعی قداست برای ایشان پدید می‏ آمد. این لقب در زمان های بعد به پادشاه آرمانی یهود اطلاق شد.

دل های بنی ‏اسرائیل از عشق به مسیحای موعود لبریز بود و در مقابل، حاکمان ستمگر همواره در کمین چنین رهبر رهایی بخشی بودند. در باب دوم انجیل متّی می‏ خوانیم که‏ هیرودیس کبیر، پادشاه فلسطین پس از زاده شدن حضرت عیسی در صدد قتل او بر آمد، اما چون وی را به فرمان الهی به مصر بردند خطر را از سر گذراند.

واژه فارسی«مسیحا» از روی کلمه عبری «ماشیح» با توجه به تلفظ لاتینی آن‏  (Messiah)ساخته شده است.

مهمترین مژده مسیحایی در کتاب اشعیای نبی آمده است:

"(1)نهالی از تنه یسّی‏[پدر داوود]بیرون آمده،شاخه‏ای از ریشه ‏هایش خواهد شکفت‏(2)و روح خداوند بر او قرار خواهد گرفت،یعنی روح حکمت و فهم و روح مشورت‏ و قوت و روح معرفت و ترس از خداوند(3)خوشی او در ترس خداوند خواهد بود وموافق رؤیت چشم خود داوری نخواهد کرد و بر وفق سمع گوش های خویش تنبیه‏ نخواهد نمود(4)بلکه مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و به جهت مظلومان‏ زمین به راستی حکم خواهد نمود.جهان را به عصای دهان خویش زده،شریران را به‏ نفخه لب های خود خواهد کشت(5)کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش‏ امانت(6)گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و پرواری با هم و طفل کوچک آنها را خواهد راند(7)گاو با خرس‏ خواهد چرید و بچه‏ های آنها با هم خواهند خوابید و شیر مثل گاو کاه خواهد خورد(8)و طفل شیر خواره بر سوراخ مار بازی خواهد کرد و طفل از شیر باز داشته شده دست‏ خود را بر خانه افعی خواهد گذاشت(9)و در تمامی کوه مقدس من ضرر و فسادی‏ نخواهند کرد؛زیرا که جهان از معرفت خداوند پر خواهد بود،مثل آبهایی که دریا را می ‏پوشاند.(اشعیا 11:1-9)"

شور و التهاب انتظار موعود در تاریخ پر نشیب و فراز یهودیت و مسیحیت موج‏ می‏زند. یهودیان در سراسر تاریخ محنت ‏بار خود هر گونه خواری و شکنجه را به این امید بر خود هموار کرده‏ اند که روزی مسیحا بیاید و آنان را از گرداب ذلت و درد و رنج رهاند و فرمانروای جهان گرداند.

در سراسر تاریخ بنی ‏اسرائیل کسانی به عنوان موعود یهود برخاستند و با گرد آوردن‏ برخی افراد ساده‏ لوح بر مشکلات آنان افزودند. در این میان حضرت عیسی بن مریم(علیه السلام) ظهور کرد و با داشتن شخصیتی بس والا و روحی الهی، دین بزرگی را بنیاد نهاد و گروه‏ بی‏شماری را به ملکوت آسمان رهنمون شد، ولی بیشتر یهودیان او را رد کردند.

در عصر ما نیز که یهودیان صهیونیست بر پای خواسته و با اشغال فلسطین، در صدد بر آمده ‏اند حقارت همیشگی قوم یهود را بر افکنند،چیزی از تب و تاب انتظار موعود کاسته نشده است. درست است که اقلیتی ناچیز از یهودیان بر اثر دلبستگی شدید به‏ امیدهای قدیم، تشکیل دولت صهیونیستی را مخالف آرمان مسیحایی شمرده و پیوسته با آن مخالفت کرده‏ اند، ولی سواد اعظم یهودیت آن را با جان و دل پذیرفته و آن را رهگشای عصر مسیحا دانسته ‏اند. هم اکنون صهیونیست های اشغالگر فلسطین، علاوه بر دعاهای مسیحایی روزانه، در پایان مراسم سالگرد بنیانگذاری رژیم اسرائیل غاصب‏ (پنجم ماه ایّار عبری)، پس از دمیدن در شیپور عبادت، این گونه دعا می ‏کنند:

اراده خداوند،خدای ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده دم آزادی باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد.

به امید ظهور مولی و سرورمان حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) که صد البته نزدیک است.

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

کاری از گروه تحقیقات جنبش مصاف

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=